Markovo kale je jedan od najstarijih spomenika grada Vranja.
Kale je reč turskog porekla, a u prevodu znaci tvrđava, utvrđenje, grad. Pored toga što je bilo vojno utvrđenje, Markovo kale je bilo naseljeno i ljudima koji žive običnim životom. Bio je to grad na severnoj strani periferije današnjeg Vranja, sve do crkve Sveti Nikola i Belog mosta. Tu je formirano prvobitno naselje Vranja kao selo.
Postoje dva predanja o tome kako je Markovo kale nastalo i šta je ono bilo.
Prvo predanje nam objašnjava da je Marko Kraljević nekada bio gospodar severnog prostora iznad Vranja, a samim tim je bio i gospodar tvrđave, pa je zbog toga tvrđava i dobila ime Markovo kale.
Kada su neimari ozidalu tvrđavu, morali su da ostanu u njoj bez vode i hrane, u mraku, jer su zaboravili da ostave otvor za vrata. Kasnije su ih pronašli već mrtve.
1412. godine osmanski sultan Musa osvaja Markovo kale i priređuje krvav pir: preko leševa ubijenih branilaca tvrđave on postavlja trpezu i tu ruča. Turci su Markovo kale koristili kao tvrđavu i u njoj su imali posadu od oko tridesetak ljudi.
Između Vranja i Markovog kaleta, tu kraj puta, nalazi se Markova ploča za koju je, takođe, vezana legenda o Marku Kraljeviću. O njoj ćemo razgovarati nekom drugon prilikom.
Drugo predanje nam tvrdi da se grad nekada zvao Golubinje. Pominje se u 14. i 15. veku i to kao vlasništvo kaznaca Miroslava, tepčije Kuzme, kaznaca Baldovina, vojvode Nikole Skobaljića i ćesara Uglješe. Kasnije to nestaje iz dokumenata…
Markovo kale je tvrđava, srednjovekovni istorijski spomenik i nalazi se 4,5 km severno od Vranja. Leži na grebenu izmedju planina Krstilovica i Pljačkovica. Tuda teku Devotinska i Mala reka, koje se ispod grada ulivaju jedna u drugu.
Tvrđava je izgradjena u 13. veku, a danas je jedna velika i napuštena ruševina.
Autor: Miljana Pešić