Romkinje, žene romske nacionalnisti, najmarginalizovanije etničke grupe u Evropi, često na rubu egzistencije, retko uspevaju da se oslobode okova konzervativnih ideja. One koje uspevaju koriste aktivizam kao instrument borbe protiv loših “drevnih glasova” koji nastoje da im oduzmu i to malo slobode koje imaju.
Intersekcijska diskriminacija
Dakle, važno je napomenuti težinu diskriminacije sa kojom se Romkinje susreću. Pored toga što su na najnižoj lestvici patrijarhalne hijerarhije gde se bore sa nasiljem i u sopstvenoj zajednici, disrkiminisane su i zbog svoje nacionalnosti od strane većinskog stanovništva. Ovaj vid predrasuda predstavlja dvostruku tj. intersekcijsku diskriminaciju.
Razočaravajuće je to što se Romkinjama ne veruje kada govore o nasilju, zato što se nasilje pripisuje romskoj kulturi i tradiciji. Iako se donose mnogi zakoni o nasilju nad ženama, nadležni organi se okreću stereotipima, umesto da svoj posao rade odgovorno i kritički.
Feminizam kao odgovor na torturu
Takozvani “salonski feminizam” belih žena koje imaju visoku startnu poziciju u društvu ne dopire do većine Romkinja, te u tom slučaju veliku ulogu igra klasna podela, ali i patrijarhat.
“Generalno što se tiče Romkinja nekako mi se čini da romski feminizam i posle nekoliko vekova obuhvata samo udate i starije žene. Retko koja mlada Romkinja će otvoreno biti feministkinja. Što se tiče tema koje pokreću romske feministkinje uglavnom se tiču nasilja nad Romkinjama što je posledica, a ne uzrok jednakog tretmana. Romski feminizam treba suštinski da se preokrene i da dođe u liniju sa savremenim feminizmom koji se bori za mnogo veće stvari od toga da prestane nasilje nad ženama. Pored neadekvatnog romskog feminizma, državne, sistemske institucije ne prepoznaju položaj Romkinja koji je gori od Roma i od žena iz većinskog stanovništva, pa džabe svi zakoni i strategije jer indikatori izvedeni iz tih pravnih akata ne pogađaju žensku romsku problematiku, tačnije uzrok problema Romkinja.
Još jedna poenta, trebaju nam žene Romkinje političarke koje će predstavljati interese Romkinja jer niko sem nas to ne zna.” – Jelena Reljić, sociološkinja, romska aktivistkinja
Romske aktivistkinje
Danas u Srbiji postoji mnoštvo ženskih organizacija u okviru romsko-ženske mreže. Ove hrabre žene dolaze i iz najsiromašnijih porodica i, kao takve, završavaju srednje škole i fakultete i doprinose ne samo ženama, već i celokupnoj romskoj zajednici.
Romske heroine
Uticaj Roma na svetsku umetnost se ne može negirati. Od slikara, preko književnika i glumaca do pevača, romski intelektualni opus je prilično bogat.
Esma Redžepova je pokazala da žena Romkinja može imati sjajnu i uspešnu karijeru, a da pritom bude ostvarena i u ulozi majke. Na žalost, nikada nije uspela da se u potpunosti ostvari u toj ulozi, ali jeste odhranila ukupno sedamdesetoro romske dece. Aktivno je učestvovala u njihovom obrazovanju, a većinu njih je privuklo učenje i ljubav prema muzici, kao i njihovu hraniteljicu tj. njihovu majku, kako su je oni nazivali.
Usnija Redžepova je umetnica koja se bavila muzikom. Mnogi povezuju srodstvo Esme i Usnije, medjutim interesantno je to što se nisu poznavale pre samog potpisivanja ugovora za tadašnju produkcijsku kuću Jugoton. Usnija je pre potpisivanja ugovora 1966. godine studirala i diplomirala arapski jezik na Univerzitetu u Beogradu. Ipak, iako akademski obrazovana, njena ljubav prema muzici je nije sprečila da se ne ostvari i oproba u tim vodama.
Ethel Brooks je Romkinja i profesorka na Rutgers Univerzitetu, gde predaje ženske i rodne studije i sociologiju. Iza sebe ima knjigu na temu romskog ženskog feminizma.
Ooana Chaplin, unuka Čarli Čaplina, danas je englesko – španska glumica, plesačica i balerina koja se javno, kao i njen deda, deklariše kao Romkinja. Svoju karijeru započela je 1988. godine kada je dobila svoju prvu ulogu u filmu Incocenciva. Ova glumica proslavila se u ulozi najgledanije serije Game of Thrones gde glumi Talisu Stark.
Leonor Teles je najmlađa dobitnica Zlatnog Medveda u Berlinu 2016. godine i to za najkraći film koji opisuježivot Roma u vidu bajke.
Romi su poznati po svojim kompetencijama i telentima za umetnost, ples, muziku, kao i glumu. Malo je poznato da je romska zajednica bogata i holivudskim glumicama koje su u potpunosti promenile svet svojim umetničkim delima. Njihovi filmovi su i dan danas remek-dela i pružaju veliki doprinos Holivudskoj kinematografiji.
Godine 1937. Holivud je dobio jednu od najboljih holivudskih glumica Ritu Hejvort koja je potpisala ugovor sa Columbia Pictures. Bila je poznata kao vatrena crvenokosa koja ruši sve stereotipe o romskoj zajednici tog vremena. U Holivudskoj kinematografiji imala je ukupno 71 ulogu. Njeni najpoznatiji filmovi su Gilda, Cover Girl , The Lady from Shangai itd.
Jedna od poznatijih umetnica flamenko plesa i pevanja jeste španska Romkinja Alba Molina Montoja. Ona je umetnica, pevačica i plesačica flamenka. Svoj prvi samostalni album izdala je pre više od 15 godina.
Svaka od njih stvarala je i stvara bolji svet za romsku zajednicu. Romkinje su doprinosile i nastavljaju da doprinose ne samo kao domaćice i žene posvećene porodici, već i kao umetnice, naučnice, radnice.
Autor: Silistar Demirović