Dvadeset prvi mart se u celom svetu obeležava kao Međunarodni dan borbe protiv rasizma, u znak sećanja na 69 ljudi koji su izgubili živote tokom mirnih demonstracija protiv zakona aparthejda o ličnim ispravama, 21. marta 1960. godine u Južnoafričkoj Republici.
Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 1966. godine proglasila ovaj datum praznikom u nameri da ujedini sve države sveta oko eliminisanja rasne diskriminacije. U skladu sa tim, nedelja od 21. marta do 28. marta, svake godine, obeležava se kao nedelja solidarnosti naroda i borbe protiv rasizma i rasne diskriminacije.
U istoriji, rasizam je imao i institucionalnu formu, nastajao je u mešanim sredinama gde je sprovođena rasna segregacija i rasna diskriminacija. A najpoznatiji su primeri neki od delova SAD i Južna Afrika.
U Americi je u 19. veku Kju Kluks Klan svojim zagovaranjem rasne superiornosti belaca, rasizmom, homofobijom, nativizmom postao veliki pokret, kao i pretnja za ljude koji su se nalazili na njihovoj crnoj listi. Služili su se metodama nasilja i zastrašivanja, u cilju ugnjetavanja američkih crnaca kao i drugih etnilkih grupa. Njihova brutalnost se i danas ne može tačno proceniti.
Vremenom su se mnogi ljudi istakli u borbi protiv rasizma, a ujedno i u borbi za ljudska prava. Jedan od najpoznatijih svakako je Martin Luter King koji je u svojim govorima zagovarao metode nenasilja. Bio je jedan od pokretača marša na Montgomeri, koji je imao za cilj da donese glasačko pravo crncima u Americi.
Prvi demokratski izabran predsednik Južne Afrike, Nelson Mendela, važio je za jednog od glavnih boraca protiv dominacije belaca nad crnim narodom. Bio je cenjen zbog napora da ujedini narode i plemena u Južnoj Africi koji su do tada živeli rasno podeljeni.
U borbi protiv rasizma uključeni su mnogi pokreti, organizacije, pojedinci, pa su se vremenom razvile i političke orijentacije suprotne rasizmu. Liga naroda je jedna od međunarodnih organizacija koja se bavi mnogim gorućim pitanjima društva, a bila je i prva organizacija koja je predložila program za eliminisanje rasizma.
U modernom društvu rasizam se smatra nespojivim sa načelima liberalne demokratije. Zbog toga je institucionalni rasizam gotovo potpuno odbačen, ali to ne znači da rasistička verovanja još uvek nisu prisutna u svetu. Zato se svake godine podsećamo da svako ljudsko biće treba i mora da živi u zemlji gde će ljudima da se sudi ne na osnovu boje kože, već na osnovu njihovog karaktera.
Zakonom o zabrani diskriminacije uređuje se opšta zabrana diskriminacije, oblici i slučajevi diskriminacije, kao i postupci zaštite od diskriminacije.
U ovom zakonu:
1) izrazi ,,diskriminacija” i ,,diskriminatorsko postupanje” označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima (u daljem tekstu: lična svojstva);
Svi pojmovi koji se koriste u ovom zakonu u muškom rodu obuhvataju iste pojmove u ženskom rodu.
Član 3 ovog zakona glasi da ,,Svako ima pravo da ga nadležni sudovi i drugi organi javne vlasti Republike Srbije efikasno štite od svih oblika diskriminacije. Stranac u Republici Srbiji, u skladu sa međunarodnim ugovorima, ima sva prava zajemčena Ustavom i zakonom, izuzev prava koja po Ustavu i zakonu imaju samo građani Republike Srbije. Zabranjeno je vršenje prava utvrđenih ovim zakonom protivno cilju u kome su priznata ili sa namerom da se uskrate, povrede ili ograniče prava i slobode drugih”.
,,Svi su jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva. Svako je dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije” – navedeno je u članu 4. Zakona o diskriminaciji.
J.R.